Passamaquoddy Text for Interpretive Trail

 
 
Wayside image
Panel one on the interpretive trail.

NPS

Kulasihkulpon 'ciw Mehtonuwesk Pihce Eli-kinuwitpiyaks


[Main Text]
Ipa, tpostomun yut qeni-akonutomulek 'ciw Mehtonuwesk. Elikotok 1604 pethulut aqamok 'qotatq Polecomonok —nuci-amalholuhkewinuwok, 'somakonossok, naka wiluwikuwinuwok —etoli-qeci-petuthotihtit punkik. Kisi-wihkosultuwok monihkuk milawiw, naka peciyawolotuwok yut-te miya-te sehkiyin naci-kotunkahtiniya naka 'kikhotiniya. Yut awtossisok, pemapasihtitpon yukt pili-peciyawoloticik, kmoskomon amsqahs wikultihtitpon Okamonuhkewiyik yut skicinuwihkuk.

[Bottom Left]
Mehtonuwesk Pihce Eli-Kinuwitpiyaks, mawe-punasik monihq naka kci-ktahkomiq. Nomihtasu monihq, kenuk ma-te kisehtasiw.

[Right Side of Map]
Apeq nahaht-ote peciyawolotihtit Okamonuhkewiyik elikotok 1604, skicinuwok kis yut wikultuponik kehsamqahk-al kehsikotok, naka mec-ote yut wikultuwok Peskotomuhkatiyik 'kihtahkomikumuwak. Kulasihkakuwak


 
 
Back of wayside
Panel one- side two.

NPS

Sipki-mihqitahatasik Pemkiskahk

[Main Text]
Eli-kisihkosultihtitpon yut Mehtonuwesk okimqot Malihkinuwihkuk naka Tokamonuhkik, ’sami amsqahs yut ’qocihpun Okamonuhkewiyik yut iyultuponik yut oloqiw punkik.

Weci-maciyapektek yut monihkuk Ahkatik, Pili-Polecomonkik, naka weci-maciyapeksultihtit psi-te Polecomonok yut kci-ktahkomikuk. ’Kisokehkimsultiniya-te eli-sapawsultihtit yuta.

[Right]
Mehtonuwesk… weci-maciyapeksultihtit psi-te Polecomonok yut kci-ktahkomikuk.

[Bottom Left]
Mehtonuwesk Pihce Eli-Kinuwitpiyaks wewinasu Malihkinuwihkuk naka Tokamonuhkik, ’sami ktanaqsuwok Okamonuhkewiyik yut wikultuponik amsqahs peciyawolotihitit.

[Lower Right]
Kocicihtun kil? Pemkiskahk akim nisanku kehsalokamqahk polecomonakutulticik wikultuwok Malihkinuwihkuk. Tokamonuhkik polecomonatuwahticik akim oluwikonok kehsalokamqahk pomawsuwinuwok.



 
 
Wayside Image  - Copyright Francis Back
Second panel.

Copyright Francis Back

Piluwahkewinuwok ihik Cicokayiw


[Main Text]
Elikotok 1604 Peskotomuhkatiyik yut nit 'kihtahkomikumuwaw. Niponi-kisuhs peskuwok neqtakutomucik kis yut iyultusoponik, amhotuwok naka monessahtuwok. Ma-te kcicihtasiw tan 'tolitahatomoniyass neket peciyak kci-oposuloq qihiw nit monihkuk. Kocicihtunen wicuhkemku pili-peciyawoloticik naka 'sankewi-mawawsultiniya.


[Embedded Text in Image]
Cipotu-te kis nomiyutultusoponik Peskotomuhkatiyik naka Okamonuhkewi-nutamewinuwok naka esunikewinuwok. Kenuk tehpu nomiyutultuwok niponiw. Mesq-ote wen peci-punkew.

[Lower Right]
Tan-op ktolomolsin kil peciyak ktawtimok kci-atomupil eli-psontek piluwahkewinuwok? Kil-op kulasihkuwak, kosona tehpu ktahtolapomak?


 
 
Wayside Image - Copyright Francis Black
Third panel.

Copyright Francis Back

Kahpotayuthotuwok Mehtonuwesk


[Main Text]
"…Kincemoss elokimat Sieur de Monsol 'kisacihtomon apc 'toliyawolotiniya skicinuwihkuk…" Samuel de Champlain eluwikhoks elikotok 1604 (eli-ankuwacomuwasik)

Yukt piluwahkewinuwok kisi-kahpotayuthotihtitpon monihkuk 'ceyak Polecomonkik. Kciqaha not Pierre Dugua, Sieur de Mons. Ulitahatomon nit wikin askomiw, kiyasqi-te kelusihtok weyossisuwew. 'Kocicihtunehpon kis aluwi-wihkosultuwok kotokik, nit weci-peciptuhtit elinaqahk kisuwehkasikil, naka nutoluhkewinuwok.

[Embedded Text in Image]
Keq nit mehsi-kahpotayutets monihkuk Pierre Dugua? 'Sami yaq piyemi-'komasi-tpinasu monihq. Nokatomoniya matonomuwan monihkumuwa; woli-te 'kisihtuniya wahkaluson naka 'kisi-punomoniya kci-peskuwatiyil.

[Lower Right]
Peskuwok skinuhsisok, akim 'qotinsk kosona nisanku kehsikotonhoticik, weci-peciyawolotuwok Polecomonkik wiciw 'somakonossok, pahtoliyasok, nuci-amalholuhkewinuwok, naka wiluwikuwinuwok. Keq nit mehsi-nokotomuhtit wikuwal naka oliyawolotihit ktahkomikuk skat nenasinuhk?


 
 
Wayside Image - Copyright Francis Back
Fourth panel.

Copyright Francis Back

'Tolihtuniya Keti-wikultihtit


[Main Text]
"…Nkisacihtomonen nmusikhikhotinen monihkuk, naci-piwsokukhotinen, naci-kipiksawhotinen, naciptunen tupqan naka kotokil pawalqahkil elihtasik wikuwamol." Samuel de Champlain eluwikhoks elikotok 1604 (eli-ankuwacomuwasik)

Elinaqahk Pierre Dugua keti-olluhketpon. Piluwahkewinuwok 'kisihtuniya polecomoni-uten monihkuk, kehkihkikkil wikuwamol naka ihtoli-maqahawolotihtit pomawsuwinuwok. Kci-ktahkomikuk kiskikhotuwok naka 'kisihtuniya psahqakon. Tan-ote eli-kisehtuhtihtit, wolacultuwok weci-kisi-wolawsultihtit "Pili-ktahkomikuk."

[Embedded in Image]
Polecomonok 'peciptuniya kehtanaqahk ketuwuwehkasik elihtasik wikuwamol. Nkisi-muskalkatomonennul wisaweyapsqisol 'ceyal Normandy.

[Bottom Right]
Mehciyat apsqewi-kisuhs kci-oposulokul wesuweksuwol ihik Polecomonkik. Tan ktolitahasin 'tolomolsultiniyass piluwahkewinuwok? 'Kocicihtuniya ktapahak oposulokul, ma-tehp wen 'kocicihtuwon tama iyultuwok.


 
 
Bronze statue and wayside exhibit
Fifth panel.

NPS

'Toqeci-nonomoniya Sitom


[Main Text]
"…Nuci-macaha Mehtonuwesk nisukonohok toqakuwi-kisuhs…wiciw nisanku nuteksulticik naka nisuwok skicinuwok. Ntiyalhulkunnuk tan-ote weli-nonomuhtit sitom. Samuel de Champlain eluwikhoks elikotok 1604 (eli-ankuwacomuwasik)

Mehci-niponuwik Pierre Dugua 'pocitahkala uskitapem, kciqaha Samuel Champlain, weci-nonomuhtit sitom. Champlain oloqeksu sonuciw skicinuwihkuk;nonuwa skicinu, 'kisuwikhomon elahkukahk sitom, naka 'toliwihtomonol monihkuhsisol naka eli-milahkukahk sitom, tahalu ketehp Pesamkuk. Mesq amilkewi-kisuhs, cuwi-wesuwessu, 'sami mehciye micuwakon naka eci-mocokiskahk.

[Embedded in Image]
Samuel Champlain (kcitomi-wihqehla elomikotok, eliwisit "de Champlain") 'sinsk cel new tuceyuhpon elikotok 1604. Eli-kisuwikhoks kocicihtunen eli-tpiyaks Mehtonuwesk.

[Bottom Right]
Kocicihtun kil? Mecimi-te skicinuwok wiciyemawa, 'tiyalhulawa naka 'tankuwacomuwewawa Polecomon.


 
 
Wayside exhibit and bronze statue
Sixth panel.

NPS

Kpaliyawolotuwok


[Main Text]
Puniw nkihtanaqsipon kesinukhotiyek… Ma-te 'pisun ntihiwonewin… Samuel de Champlain eluwikhoks elikotok 1604 (eli-ankuwacomuwasik)

Pecihpuk 'samel pqom, ma-te wen kisi-ksokassiw kci-ktahkomikuk. Nit etoli-mecimessultihtit ihik monihkuk, naka ma-te ketuwossomultihtit 'samaqan kosona kotunkewey. Utawsultiniya salawehtikon naka meqpahak, naka 'qasqomehlawal wastiyil. Nit-te wikkinaq-ote ksinukhotuwok. Tokkiw siqonuwik eluwe-te epahsiw 'kihkanhotuwok skitapiyik, akim 'sinsk cel nan.

[Embedded in Image]
Eluwikhikets, Champlain 'tolitahatomon nehpuhukuniya etoliqqiyewik wiyuhsapituwal. 'Sami-moteweyu, ma-te 'kocicihtuwoniyawiss eli pileyal alonocisol naka kotokil eli-kikehtaqs yut ksinuhkewakon.

[Bottom Right]
Ma-te Polecomonok 'kocicihtuwoniyawiss puni-pomawsuwakon, naka mocelomoqhotuwok. Elikotok 1604–1605 aqami-tkeyuhpon katok toke.


 
 
Wayside exhibit and bronze statue
Seventh panel.

NPS

Eli-nonomuhtit Ktahkomiq


[Main Text]
"Sieur de Mons 'pecitahasin 'tatutan tama piluwey… weci-nokotok sikihpuk. Samuel de Champlain eluwikhoks elikotok 1605 (eli-ankuwacomuwasik)

Mehci-sikihpuk, Pierre Dugua, Sieur de Mons, 'tolokiman uskitapem 'suhkonomoniya wikuwamol, naka 'tatuthotiniya. Polecomonok kisokehkimsultuwok elawsultihtit skicinuwihkuk. Toke wihkosultuwok kci-ktahkomikuk qihiw ktopeqonok. Toke 'kisihtuniya wikuwamol kisuwehtasikil. Toke kisi-atuthotihtit, sipki-kisi-wikultuwok nit, ihik Mihkomahkik.

[Top Left]
Kocicihtun kil? Peskuwok peciyahtit Mehtonuwesk elomikotok nihkaneyawulticik Ahkatik naka Pili-Polecomonkik. Jean Biencourt de Poutrincourt not nihkaneyawit ihik Port Royal, Mihkomahkik, weci-qasqiktasiks Ahkatik. Samuel Champlain amsqahs kahpotayutets Kepek, naka 'sakomawin Pili-Polecomonkik.

[Lower Right]
Polecomonok 'kisokehkimkuwa Mihkoma eli-pomawsultihtit skicinuwihkuk;nit weci-kiskomahtihtit ihik Port Royal.


 
 
Settlement diagram
Settlement diagram.

NPS

Tan Likonuss Yuta?


[Main Text]
Yut nomihtasu Mehtonuwesk tahalu nit kisuwikhoks Samuel Champlain. Ma-te likonu tahalu-te eluwikhokpon. Pesqonul wikuwamol ma-te tepi-wolihtasiwiyil kosona ma-te otewiyil eluwikhasikpon.

[Image Caption]
Mehtonuwesk elikotok 1604, kisuwikhok Samuel Champlain.

[Legend]
A. Sieur de Monsok
B. Halok
C. Ihtek menuwehkasik
D. 'Somakonossuwihkuk
E. Nutahkuhketk
F. Nucihketk
G. Ktopeqonok
H. Ihtolopankemok
I. Ihtolahqemok
L. Kihkanihkuk
M. Kotokil kihkanol
N. Ihtoli-mawiyamok
O. Wahkaluson
P. Sieur D'Orvilk, Champlainok, naka Chandoreyk
Q. Sieur Boulayk, naka nuci-amalholuhkewinuwihkuk
R. Sieur de Genestouwok, Sourink, naka kotokik nuci-amalholuhkewinuwok
T. Sieur de Beaumontok, la Motte Bourioliwok, naka Fougerayk
V. Pahtoliyask
X. Kotokil kihkanol
Y. Sip

[Right]
Muskalkatasu yut Mehtonuwesk elikotok 1789, 1949, naka 1969.

Pskasuwok ihik monihkuk akim 'sinsk qahqolunsqeyak weceyawihtit Normandy, seqskamkuhsecik kehsikotok.


 
 
Elikotokil Mehtonuwesk

1604
Niponiw: Kinapiyitahasultuwok

Aqamok ’qotatq Polecomonok peciyawolotuwok niponi-kisuhs. Nihi kisuhsok kisihkosultihtit. Mehciyat apsqewi-kisuhs, kci-oposulokul wesuweksuwol ihik Polecomonkik. Akim oluwikonok kehsinsk cel esqonatek skitapiyik cuwi-punkahtuwok monihkuk.

1604
Toqakuwiw: ’Toqeci-nonomoniya Sonuciw Skicinuwihkuk
Samuel Champlain, uskitapem, naka nisuwok skicinuwok oloqeksultuwok sonuciw sitomok weci-nonomuhtit skicinuwihkuk.

1604 / 1605
Puniw: Naskatahasultuwok
Kpaliyawolotuwok Polecomonok monihkuk, naka mehcinhotuwok akim ’sinsk cel nan skitapiyik. Nisinsk kehsuwok apc ikahawqahticik


1605
Siqoniw: Tolaskuwasultuwok
Peskotomuhkatiyik ’tapatawsikhawa Polecomon, eli-peciptuwahtit kotunkewey pili-nehpahtasik. Siqoniw skuwasultuwok ’sepomuwyukun kci-oposuloq weci-apaciyewik Polecomonkik, kenoq ma yut peciyew yaka niponi-kisuhs.

1605
Niponiw: Apc Tama Kahpotayuthotuwok
Polecomonok ’qiluwahtuniya apc tama eli-kisi-wihkosultihtit. Niponiw ’suhkonomoniya wikuwamol Mehtonuwesk naka ’tatuthotiniya ihik Port Royal, Mihkomahkik.


 

Last updated: February 26, 2015

Park footer

Contact Info

Mailing Address:

PO Box 247
Calais, ME 04619

Phone:

207 454-3871

Contact Us